۱۹۵ شهر در ایران بر پهنههایی با خطر بالای فرونشست قرار دارند/ زمین زیر پا خالی میشود؛ وقتی تشنگی، خاک را میبلعد!
زمین، زیر پوست خود، دردی پنهان دارد؛ دردی که آرامآرام رخ مینماید و ترکهایی را بر چهره خاک به جا میگذارد. ایران، هر روز شاهد فرورفتن خویش است، جز در بخشهای کوچکی مانند گیلان، که هنوز اندکی از تر و تازگی زمین را حفظ کردهاند، ۱۹۵ شهر در ایران بر پهنههایی با خطر بالای فرونشست قرار دارند. سالهاست که چاههای بیحساب و کشاورزی بیرویه، سفرههای آب زیرزمینی را به آخرین قطراتشان رساندهاند.
اکنون بیش از ۶۷ درصد دشتهای ایران را به دشتهای ممنوعه تبدیل کرده است. ۵۷ درصد آب شرب شهری، ۸۳ درصد آب روستایی، و ۵۲ درصد آب کشاورزی ایران از این منابع تأمین میشود و به دلیل همین مصرف بیحد، ذخایر آب زیرزمینی کشور با کسری ۱۳۶ میلیارد مترمکعب مواجه شدهاند.
این برداشتهای کنترلنشده طی دهههای اخیر نهتنها زمین را از درون خالی کرده، بلکه به فروپاشی خیابانها، پلها و حتی مناطق مسکونی منجر شده است. گزارشهای اخیر از حوادث متعدد فرونشست در شهرهایی مثل تهران و اصفهان نشان میدهد که این تهدید به بخشهای گستردهای از زیرساختها نیز آسیب وارد کرده است.
برای مقابله با این بحران، اقداماتی ضروری به نظر میرسد؛ از جمله کنترل مصرف آب توسط وزارت نیرو، اصلاح الگوی کشت توسط وزارت جهاد کشاورزی و بازبینی جدی در ساختوسازهای شهری. هرچند قانون برنامه هفتم توسعه هنوز اشارهای به این بحران نکرده، اما کمیسیون آب و کشاورزی مجلس برای سال ۱۴۰۳ طرحی در این زمینه تدوین کرده است.
اگر این اقدامات بهطور هماهنگ و موثر اجرا شوند، شاید بتوان امید داشت که فرونشست زمین، کمی از سرعت خود بکاهد و فرصتی دوباره برای بازسازی منابع از دسترفته بهوجود آید. اما آیا هنوز برای درمان این زخم، کورسوی امیدی هست؟ شاید اگر دستهای مشتاق به آب، اندکی خویشتنداری کنند و چرخه نابودشده طبیعت فرصتی برای تجدید بیابد.
شاید اگر استفاده از منابع آب به دقت و تدبیر همراه شود و زمین بار دیگر فرصتی یابد تا نفس بکشد، این فرونشست بتواند اندکی عقبنشینی کند. چراکه فرونشست مرگ یک سرزمین است، مرگی که در سایه عدم توجه به نشانههای طبیعت سرعت خواهد گرفت/کانال جغرافیدانان ایران