سلام کاشان پرس | اخبار و وقایع کاشان به صورت آنلاین
نویسنده: مریم قربانی اسناد تاریخی موجود در آرشیو اداره اسناد آستان قدس رضوی، روایتگر برگزاری مراسم عزاداری اربعین حسینی با قدمت 305 ساله در این آستان مقدس است.
کبری صدریان، کارشناس فهرست‌نویسی و طبقه‌بندی اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اظهار کرد: 61 سند تاریخی از دوره صفویه تا کنون با موضوعات مرتبط با اربعین حسینی در آرشیو مدیریت اسناد و مطبوعات این سازمان، نگهداری می‌شود.
وی درخصوص قدیمی‌ترین سند تاریخی موجود در این آرشیو با موضوع اربعین گفت: این سند متعلق به سال 1141 قمری و دوره صفویه است و در آن به تعطیلی حمام آغچه از موقوفات آستان قدس رضوی، پرداخته شده است.
صدریان بیان کرد: در مجموع، این اسناد مرتبط با موضوعاتی همچون هزینه‌های روشنایی، پرداخت انعام به روضه‌خوانان، اطعام افراد، هزینه‌های پذیرایی از عزاداران و موقوفات خاص برای برگزاری مراسم اربعین در حرم مطهر رضوی است.
وی با اشاره به اینکه بر طبق اسناد موجود، روز اربعین از سال 1311 شمسی به‌عنوان روز تعطیل رسمی در تقویم کشور ثبت شده است، گفت: همچنین اسناد برجای مانده از دوره‌های صفویه، افشاریه و قاجاریه نشان می‌دهد، در برخی از ایام مناسبتی از جمله روز اربعین، تمامی مستغلات و دکاکین تعطیل بودند و مردم به سوگواری می‌پرداختند.
کارشناس فهرست‌نویسی و طبقه‌بندی اسناد آستان قدس رضوی افزود: به‌طور نمونه، علاوه‌بر تعطیلی حمام آغچه به تعطیلی مکتب‌خانه ایتام اطفال سادات، مدرسه رضویه و همچنین تعطیلی کارگران شرکت سهامی نساجی و خسروی خراسان، به مناسبت روز اربعین در اسناد تاریخی آستان قدس رضوی، اشاره شده است.
وی ادامه داد: سند مرتبط با دعوت جامعه روحانیت از مردم مشهد برای مراسم راهپیمایی در روز اربعین سال 1357، یکی دیگر از اسناد تاریخی این آرشیو مرتبط با موضوع اربعین است.
نقش وقف و نذر در عزاداری اربعین
صدریان با بیان اینکه در بارگاه منور رضوی نیز هر ساله مراسم اربعین باشکوه خاصی برگزار می‌شود که نشان از توجه شیعیان به اباعبدالله حسین (ع) دارد، تصریح کرد: همچنین از دیرباز، انجام وقف و نذر برای برگزاری مراسم عزاداری امام حسین (ع) در اربعین مرسوم بوده، به‌طوری‌که بیشتر واقفان یکی از مصارف عواید موقوفات خود را به این امر اختصاص می‌دادند.
وی ادامه داد: به‌طور مثال، موقوفه «وزیر نظام» با محوریت روضه‌خوانی در ایام اربعین و دهه آخر صفر، از مهمترین موقوفات اربعین به‌شمار می‌آید که اسناد تاریخی مرتبط با آن روایتگر پرداخت انعام به روضه‌خوانان و تأمین هزینه قند و چای و اطعام افراد، بوده است. موقوفه «انیس‌الدوله» نیز بیشتر مربوط به مصارف روشنایی و تأمین سوخت شب اربعین بوده است.
کارشناس فهرست‌نویسی و طبقه‌بندی اسناد آستان قدس رضوی درخصوص نذورات مرتبط با مراسم اربعین نیز گفت: دوستداران سیدالشهدا (ع) در دوره قاجاریه با اهدای شمع برای روشنایی و سوخت حرم مطهر رضوی در ایام اربعین، ارادت خود را به این حضرت نشان می‌دادند.
وی بیان کرد: همچنین اسناد برجای مانده از دوره قاجاریه نشان می‌دهد مراسم عزاداری اربعین بیشتر در رواق توحیدخانه، ایوان طلای صحن عتیق، رواق دارالضیافه و دارالسیاده حرم مطهر برگزار می‌شده است و روضه‌خوانی و ذکرگویی مصیبت امام حسین (ع) و وقایع کربلا، از جمله برنامه‌های آن بوده است.
صدریان با اشاره به اینکه از سوی آستان قدس رضوی به روضه‌خوان‌های این مراسم عزاداری اربعین، انعام پرداخت می‌شده است، افزود: مطبخ‌خانه سر کار فیض آثار نیز وظیفه پذیرایی از سوگواران را بر عهده داشته که برای اجرای آن از اقلام قند، گلاب، قهوه، زغال و یخ در ایام تابستان، استفاده می‌شده است.
