احسان نراقی در ۲۲ شهریور سال ۱۳۰۵ در کاشان به دنیا آمد. او فرزند حسن نراقی کاشان شناس معروف و از نوادگان ملا احمد نراقی و ملا مهدی فاضل نراقی بود.
تحصیلات مقدماتی را تا کلاس یازدهم در مدرسهی پهلوی کاشان گذراند، اما سال بعد به تهران آمد و در دارالفنون کلاس دوازدهم را به پایان رساند.
احسان نراقی ۲ سال در دانشگاه تهران به تحصیل حقوق پرداخت و بعد به توصیهی پدرش برای ادامهی تحصیل به سویس رفت.
در آن جا گواهینامهی لیسانس جامعه شناسی را از دانشگاه ژنو دریافت کرد. پس از بازگشت به ایران و بعد از ۲ سال اقامت در تهران، موفق به دریافت بورس تحصیلی در مقطع دکتری از دانشگاه سوربن فرانسه شد.
احسان نراقی در دورهی دانشجویی، به برخی جریانات سیاسی پیوست و در نهضت ملی شدن صنعت نفت روابط خود را با آیتالله کاشانی گسترش داد.
در سال ۱۳۳۱ به ایران بازگشت و چندی بعد در در دانشگاه تهران مشغول به کار شد و همزمان، با کمک دکتر علیاکبر سیاسی موفق شد «مؤسسهی مطالعات و تحقیقات اجتماعی» را بنیان گذارد. وی مدت ۱۲ سال مدیریت این مؤسسه را بر عهده داشت.
احسان نراقی در دورههای مختلف فعالیت پژوهشی و مدیریتی خود، عهدهدار سمتهای گوناگونی بوده است، از آن میان؛ «مدیریت مؤسسهی مطالعات و تحقیقات اجتماعی»، «تصدی ادارهی جوانانِ سازمان آموزش علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)» و «ریاست مؤسسهی تحقیقات و برنامهریزی علمی و آموزشی کشور».
وی دوبار هم نشان «لژیون دونور» را از رؤسای جمهور فرانسه؛ «شارل دوگل» و «فرانسوا میتران» دریافت کرده است. نراقی در دورهی ریاست فدریکو مایور در یونسکو جزء مشاوران ارشد و تأثیرگذار او به شمار میرفت و توانست از نفوذش برای معرفی فرهنگ و هنر و برخی از هنرمندان نامی ایران استفاده کند.
برخی از آثار احسان نراقی اینها هستند: «از کاخ شاه تا زندان اوین»، «پایان یک رؤیا (در نقد مارکسیسم)»، «مسائل و چشماندازهای فرهنگ (مجموعه مقاله)»، «در خشت خام (گفتوگوی ابراهیم نبوی با وی)».
احسان نراقی در سال ۱۳۹۱ پس از طی یک دوره بیماری، در در ۱۲ آذر ۱۳۹۱، در ۸۶سالگی درگذشت و در آرامگاه بهشت زهرا به خاک سپرده شد.