علی سلیمانی مسئول تالار محققان مطبوعات آستان قدس رضوی در گفتگو با خبرنگار سلام کاشان گفت: 224 عنوان نشریه از کاشان در آرشیو کتابخانه آستان قدس رضوی وجود دارد، کاشانی ها تاثیر زیادی در مطبوعات ایران به جا گذاشته اند. ردپای آنها در بسیاری از روزنامه های اولیه در ایران و خارج از ایران دیده می شود.

حبل المتین کلکته

موید الاسلام موسس روزنامه حبل المتین کلکته در سال 1311 قمری اهل کاشان بوده است و برادرش یحیی کاشانی نیز بعدها در تهران همین حبالمتین را منتشر می کند

روزنامه ثریا

روزنامه ثریا را میرزاعلی محمدخان کاشانی و سید فرج الله حسینی، تاجر کاشانی مقیم مصر، در ۱۳۱۶ در قاهره تاسیس کردند. آخرین شمارة روزنامة ثریا در قاهره (شمارة چهل و سوم از سال دوم) در ۱۷رجب ۱۳۱۸ منتشر شد.

سید فرج الله حسینی بعد از بازگشت به وطن، از ۱۳۲۱ تا ۱۳۲۳ ابتدا در تهران و بعدها در زادگاهش کاشان به نشر مجدد روزنامة ثریا پرداخت. حسینی دو سه سال بعد از انقلاب مشروطه، برای سومین بار به نشر روزنامة ثریا در زادگاهش، کاشان، همت گماشت. نخستین شمارة آن در کاشان در ۲۵ذیقعدة ۱۳۲۷، در چهار صفحه منتشر شد.

انتشار این شماره مطابق با دوازدهمین سال تاسیس ثریا بود و در زیر اسم روزنامه، سال ۱۳۱۶ درج می‌شد. پس از انتشار شش شمارة ثریا در کاشان، حسینی، مدیر مسئول و فخرالواعظین، دبیر روزنامه گردیدند.

سبک مندرجات و مطالب روزنامه در این دوره، با دوره‌هایی که ثریا در مصر و تهران منتشر می‌شد تفاوتی نداشت، جز آنکه در ثریای کاشان، بیشتر اخبار کاشان و اخبار انجمن ولایتی این شهر، همچون مدارس جدید، امور عدلیه، امور بلدیه، صورت هزینه‌های انجمن بلدیه و ضرورت ایجاد نظمیه برای کاشان درج می‌گردید.

حسینی در شمارة اول این دوره شیوة روزنامه را حق گویی و حق نویسی، در نظر نگرفتن ملاحظات شخصی، گام برداشتن در جهت منافع مملکت و اصلاح امور، آگاه ساختن مردم از طریق مطالب سیاسی و مقالات مفید و دوری از تملق گویی ذکر کرد.

متاسفانه از دوره چاپ شده در کاشان به ندرت نسخه هایی قابل دسترس است. اما دوره های چاپ شده از روزنامه ثریا در قاهره و تهران نسخه های مختلفی در کتابخانه های ملی و آستان قدس موجود است.

بعد از روزنامه ثریا به طور پراکنده روزنامه هایی در دوره مشروطه تا پایان عصر پهلوی منتشر شده که تک عنوان هایی از انها در کتابخانه های کشور آرشیو شده است.

شفق کاشان

مهمترین روزنامه قبل از انقلاب که دوره انتشار طولانی داشته و نسخه های اندکی از آن در کتابخانه آستان قدس هم موجود است شفق کاشان نام دارد که از سال 1328 تا 1354 شمسی منتشر گردیده و از منابع مهم معاصر کاشان است.

کتابخانه بزرگ آستان قدس رضوی که از قدیمی ترین کتابخانه های ایران با قدمتی بیش از هزار سال است و صدها هزار منبع اطلاعاتی گردآوری کرده است در زمینه مطبوعات نیز یکی از غنی ترین مراکز مطبوعاتی کشور محسوب می شود.

در این مرکز از تمام شهرهای ایران روزنامه و مجله جذب شده و تعداد آثار در این زمینه بیش از 2 میلیون نسخه است. این مرکز بزرگترین آرشیو نشریات دانشجویی کشور را با حدود 10 هزار عنوان دارد. مطبوعات استان های تهران، خراسان، اصفهان بیشترین موجودی این مرکز است.

پژوهشگران از هر نقطه کشور امکان استفاده از منابع را دارند کتابخانه دیجیتال آستان قدس امکان مشاهده و مطالعه مطبوعات قدیمی را برای آنها امکانپذیر نموده است.

قدیمی ترین روزنامه موجود در این مرکز روزنامه وقایع اتفاقیه است که به دستور امیرکبیر صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار در سال 1267 قمری منتشر شده است. بسیاری از مطبوعات دوره قاجار و دوره پهلوی در این مرکز آرشیو شده است.

برای نمونه در آرشیو کتابخانه آستان قدس رضوی بیش از 220 عنوان مجله و روزنامه وسالنامه متعلق به شهر کاشان موجود است که نشان می دهد یکی از شهرهای پرکار از جنبه چاپ مطبوعات بوده و هست.

هر چند از قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نشریات شفق کاشان، انجمن ادبی صبا، دبیرستان محمودیه کاشان تنها موجودی آرشیو آستان قدس رضوی است اما منابع موجود پس از انقلاب بسیار زیاد، غنی و تعداد زیادی منحصر بفرد است که بویژه برخی از نشریات دانشجویی آنها را نمی توان در هیچ کجا به آن دسترسی یافت.

فهرست نشریات چاپ کاشان در این گنجینه نشان می دهد که عمده منابع گردآوری شده آثار دانشجویان دانشگاه های کاشان است که البته در نوع خود منابع تحقیقاتی مفید و راهگشا در مباحث تاریخی و اجتماعی محسوب می شوند. بالغ بر 70 درصد منابع نشریات دانشجویی کاشان هستند که برخی از آنها را حتی در خود دانشگاههای کاشان نمی توان یافت. نشریات دانشجویی از دهه 70 تا 90 شمسی را در برمی گیرند.

تعداد 32 روزنامه و هفته نامه از کاشان موجود است از هفته نامه های رویداد استان و مردم سیلک و سراج که بیشترین همکاری را در ارسال نسخه های چاپ شده داشتند تا بسیاری از هفته نامه های قدیم و جدید کاشان مثل شفق کاشان، آیینه، شمس کاشان و …

تعداد 29 مجله تخصصی و نیمه تخصصی در شهر کاشان چاپ شده که نسخه هایی از آنها در این مرکز موجود است از قدیمی ترین آن که انجمن ادبی صبا است و در سال 1339 شمسی چاپ شده تا بسیاری از مجلات دهه 90 برای ما ارسال شده است.

در آرشیو مطبوعات کتابخانه آستان قدس رضوی طبق بررسی انجام شده بر روی نشریات جذب شده از کاشان 51 درصد مربوطه به دهه 80 ، مقدار 25 درصد مربوط به دهه 70، مقدار 23 درصد مربوطه به دهه 90 و تنها یک درصد مربوط به قبل دهه 60 می باشند.

آرشیو مطبوعات کتابخانه آستان قدس با توجه به وابستکی به حضرت علی بن موسی الرضا(ع) و شرایط ایمن و استانداردی که برای حفاظت و خدمات مطبوعات دارد آمادگی خود را اعلام می کند که ناشران، فرهیختگان، مجموعه داران و شهروندان کاشانی چنانچه دغدغه حفاظت از مطبوعات قدیمی و جدید را دارند از طریق شماره تلفن 05132232519 اعلام نمایند تا زمینه انتقال منابع و یا راهنمایی لازم ارائه شود.

14 / 100